Ogrodnictwo partyzanckie ( (ang. guerrilla gardening) to niezwykle kreatywna forma aktywizmu, która łączy miłość do roślin z dążeniem do zmiany otoczenia. Uprawianie roślin w przestrzeniach zaniedbanych, opuszczonych lub niewykorzystanych, bez formalnego pozwolenia stało się globalnym ruchem, który redefiniuje znaczenie miejskiej zieleni i odpowiedzialności społecznej. Celem tego działania jest często poprawa estetyki danego miejsca, zazielenienie obszarów miejskich i zwiększenie świadomości na temat znaczenia przyrody w miastach.

Czym jest ogrodnictwo partyzanckie?

Ogrodnictwo partyzanckie to sadzenie roślin na ziemi, której ogrodnicy nie mają prawa uprawiać np. w przestrzeniach publicznych lub prywatnych, takich jak opuszczone miejsca, obszary, zaniedbane obszary. Może obejmować wszystko od zakładania małych ogrodów kwiatowych, przez sadzenie kwiatków w dziurach jezdni, po duże projekty sadzenia warzyw, drzew czy krzewów. Działania te często prowadzone są nocą, by uniknąć uwagi, choć coraz częściej ogrodnicy-partyzanci działają otwarcie, inspirując lokalne społeczności, a także są grupą reprezentującą t wspólnoty. Ich celem jest nie tylko poprawa estetyki przestrzeni, ale także wywołanie refleksji nad sposobem zarządzania ziemią. Motywacje bywają jednak różne. Ogrodnicto partyzanckie od ogrodników, którzy przekraczają swoje granice prawne, po ogrodników z celem politycznym , którzy starają się wywołać zmiany, stosując ogrodnictwo partyzanckie jako formę protestu lub bezpośredniego działania.

Korzenie ogrodnictwa partyzanckiego

Historia ogrodnictwa partyzanckiego sięga XVII wieku, kiedy angielscy Diggers rozpoczęli sadzenie roślin na ziemiach wspólnych jako formę protestu przeciwko nierównościom społecznym. W XVIII wieku postać Johnny'ego Appleseeda stała się symbolem sadzenia drzew owocowych na terenach dzikich.

Termin "guerrilla gardening" pojawił się po raz pierwszy w 1973 roku, kiedy Liz Christy i jej grupa Green Guerrilla założyli ogród na opuszczonej działce w Nowym Jorku. Ich działania stały się inspiracją dla tysięcy aktywistów na całym świecie.

Cele i znaczenie ogrodnictwa partyzanckiego

Ogrodnictwo partyzanckie ma wiele wymiarów, w tym:

  1. Poprawa estetyki – Zielone przestrzenie zmieniają zaniedbane tereny w miejsca przyjazne mieszkańcom.
  2. Zrównoważony rozwój – Sadzenie roślin wspiera bioróżnorodność i zwiększa świadomość ekologiczną.
  3. Społeczna integracja – Projekty te często angażują lokalne społeczności, zachęcając do współpracy.
  4. Protest społeczny – Ogrodnictwo może być formą sprzeciwu wobec nierówności społecznych i przestrzennych.

Przykłady działań partyzanckich na świecie

Ogrodnictwo partyzanckie ma miejsce w wielu częściach świata — w tym i w Polsce, gdzie w formie protestu od czasu do czasu sadzi sie kwiatki w dziurach jezdni i ukazując problem z niewydolnością władz publicznych... Przykładowe działania to m.in. sadzenie kwiatów w opuszczonych rabatach lub przy drogach, zasiewanie nasion na terenach miejskich, takich jak nieużywane parkingi czy zaniedbane trawniki, tworzenie mini-ogrodów w nietypowych miejscach, np. w starych donicach, dziurach w chodnikach czy na murach.

1. Międzynarodowy Dzień Partyzanckiego Ogrodnictwa Słonecznikowego

Od 2007 roku, 1 maja, ogrodnicy na całym świecie sadzą słoneczniki w swoich okolicach jako symbol zmian i nadziei.

2. Australia: Permablitz i regeneracja

W Melbourne ogrodnictwo partyzanckie skupia się na regeneracji rodzimej roślinności oraz edukacji mieszkańców o samowystarczalności żywnościowej.

3. Kanada: Arbutus Greenway

W Vancouver mieszkańcy przekształcili dawną linię kolejową w tereny zielone. Konflikty związane z własnością tych terenów pokazują, jak ważna jest ochrona przestrzeni publicznej.

4. Dania: Ogród w jedną noc

W 1996 roku duńska organizacja przekształciła opuszczoną działkę w ogród w ciągu jednej nocy. Był to symbol natychmiastowych zmian możliwych dzięki współpracy.

5. Polska: Miejska Partyzantka Ogrodnicza

Grupa założona przez Witolda Szwedkowskiego działa na rzecz zazieleniania miast, organizując takie akcje jak "Światowy Dzień Sadzenia Dyń".

Techniki i narzędzia ogrodników-partyzantów

  • Seed bombs (bomby nasienne): Kulki z gliny, nasion i kompostu, które można łatwo rzucić na trudno dostępne tereny.
  • Sadzenie nocą: Dla większej dyskrecji.
  • Rewitalizacja opuszczonych przestrzeni: Od nieużywanych działek po pasy przydrożne.

Przyszłość ogrodnictwa partyzanckiego

Ruch ten rośnie w siłę, w miarę jak coraz więcej osób zdaje sobie sprawę z potrzeby ochrony środowiska i poprawy jakości życia w miastach. Ogrodnictwo partyzanckie ma potencjał stać się ważnym elementem zrównoważonego rozwoju, wspierając bioróżnorodność i tworząc przestrzenie dostępne dla wszystkich.

Ogrodnictwo partyzanckie to nie tylko forma aktywizmu, ale także sposób na przywracanie życia zaniedbanym przestrzeniom i budowanie społeczności. To wyraz sprzeciwu wobec zaniedbań w zarządzaniu przestrzenią publiczną i wezwanie do działania. Zamiast czekać na zmiany, ogrodnicy-partyzanci sami je wprowadzają – jedno nasiono na raz.